Grenzen aan het gras

Van oudsher waren het de lagere klassen die gebruikmaakten van de commons. In de Magna Carta van 1215 is het recht opgenomen om vee te laten grazen op de commons. Sinds die tijd lopen er koeien op de midsummer common. In Wolf Hall, de geweldige historische roman van de onlangs overleden Hilary Mantel, wordt de gewelddadigheid en slechte reputatie van de vader van Thomas Cromwell onder andere geïntroduceerd door te vermelden dat hij stiekem meer dan het toegestane aantal koeien op de common liet grazen. Onaanvaardbaar gedrag. Immers, het levert op korte termijn een enkele boer voordeel op, maar op lange termijn raakt de common uitgeput en wordt de hele gemeenschap benadeeld. De draagkracht van de common, i.c. het gras, bepaalde de intensiteit van de begrazing en daarmee de mogelijke omvang van ieders veestapel.

Zoals het gras grenzen stelt, zo stelt onze aarde – onze wereldwijde common – grenzen. Deze ‘planetaire grenzen’ staan onder enorme druk door de manier waarop wij als mensheid leven. De situatie is totaal onhoudbaar: de meeste grenzen zijn al overschreden (CO₂-uitstoot, verlies aan biodiversiteit en chemische verontreiniging van de aarde) of worden bijna overschreden (verzuring van zoutwater en beschikbaarheid zoetwater). We putten de aarde uit op een gewelddadige manier, en daarmee bedreigt de mensheid haar eigen existentie. Johan Rockström introduceerde de notie van ‘planetaire grenzen’ in 2009 in Nature. ‘Planetaire grenzen’ klinkt groot, abstract, en ver weg, maar deze grenzen lopen door iedere stad, iedere weide en iedere tuin.

Het sluiten van de stikstofkringloop wordt geëist door een van die grenzen. Door alle politieke commotie zou je bijna denken dat urgentie alleen bestaat voor de stikstofmaatregelen. Niets is minder waar, en misschien helpt die harde waarheid ook de boeren: u bent niet alleen. Want de planetaire grenzen eisen een streng beleid van onze overheid op veel méér punten dan stikstof.

Wij zijn allemaal boeren – individuen en zeker ook industrie en bedrijven – van wie in de huidige omstandigheden moet worden geëist dat wij onze levensstijl, ons productieproces en onze werkwijze drastisch veranderen.

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 0167-9155

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.