Luisteren en verstaan

Samenvatting

Na de luwe maanden van de zomer komt de maatschappij weer tot leven. En hoe: veel mensen en groepen van mensen voelen de neiging om zichzelf te laten horen. Boeren en natuurbeschermers, werknemers en werkgevers, ministers en onderdanen: iedereen meent dat er te weinig oog en oor is voor de eigen specifieke noden. Men voelt zich ongezien en ongehoord, en zeker niet serieus genomen. Om dat laatste te bereiken trekt men erop uit. Met woorden en daden moeten anderen gedwongen worden te luisteren, in de veronderstelling dat harder roepen en agressiever handelen vanzelf tot meer aandacht en begrip zullen leiden. De wens om anderen te overtuigen is zo groot dat in de meeste gevallen de stap wordt overgeslagen die aan verstaan en begrijpen voorafgaat. Die stap heet meestal: luisteren. Luisteren is in onze samenleving echter veelal verworden tot een obligate pauze in het uiten van het eigen gelijk. We stoppen even met schreeuwen om de ander gelegenheid te geven tot (terug)schreeuwen. Dat is misschien wel luisteren, maar het helpt niet om de ander echt te verstaan. Om de ander te verstaan moeten we bereid zijn om de ander minstens zo serieus te nemen als onszelf. Die ander gebruikt misschien andere woorden en heeft andere manieren – voor ons vaak signalen dat ze niet goed op de hoogte zijn, dat ze een te smal beeld hebben, dat ze geen echt waardige gesprekspartner zijn – maar zolang we niet bereid zijn onszelf en onze eigen aannames tussen haken te plaatsen zolang de ander aan het woord is, zullen we de ander nooit echt verstaan. Buitengewoon frustrerend: we organiseren sessies en meetings om naar elkaar te luisteren, en het resultaat is dat we elkaar nog steeds niet verstaan en alle frames die de ander buitensluiten overeind houden. Zelfs nog steviger en zelfverzekerder dan voorheen, want nu denken we dat we dat doen nadat we naar de ander geluisterd hebben.