De opera heeft elk verhaal al eens verteld

De mensen die op deze woensdagavond besloten thuis te blijven, hebben wat gemist. De Nederlandse Reisopera slaagde erin om deze opera uit 1853 nieuw elan en actuele urgentie te geven. Dat gebeurde in de eerste plaats door deze klassieker als zogenoemde ‘pocketopera’ neer te zetten. Er was geen koor, en ook geen orkest dat in de orkestbak anoniem de muziek speelde; een ensemble van acht musici maakte op het podium subtiel deel uit van het mooie en sobere decor. De karakters werden vertolkt door zes zangers. Zij zongen alle aria’s en een enkel koorstuk. Het publiek kreeg een strakke minimalistische uitvoering zonder pauze voorgeschoteld die je anderhalf uur op het puntje van je stoel hield.

Meer nog dan de vernieuwing in de vorm sprak de herinterpretatie van het verhaal tot de verbeelding. In de originele uitvoering wilde Verdi het verhaal vertellen van een prostituee die door haar omgeving wordt verstoten. Deze Violetta wordt verliefd op Alfredo, die ook gevoelens voor haar koestert. Maar de vader van Alfredo verzet zich tegen de relatie van zijn zoon met een prostituee. Voor het verhaal stond Verdi’s geliefde centraal, met wie hij ongehuwd samenwoonde. Zij had voor haar relatie met Verdi een promiscue leven geleid en Verdi ondervond hoe zij ook door zijn omgeving werd verguisd. Verdi beoogde aldus met La traviata een geëngageerde opera te schrijven over de strijd tegen een samenleving die haar oordeel al te snel paraat heeft.

Opnieuw

Geheel in de geest van Verdi’s maatschappijkritiek laat regisseur Dorike van Genderen de Nederlandse Reisopera met La traviata een geheel ander verhaal vertellen. In haar enscenering is Violetta een transvrouw aan de vooravond van haar transitie. De liefde voor Alfredo is nu niet problematisch vanwege haar levenswandel, maar eerder omdat Alfredo’s vader vreest dat een relatie van zijn zoon met een transvrouw de familie een slechte naam bezorgt, waardoor zijn dochter Elba geen goede huwelijkspartner zal kunnen vinden. Hij vraagt Violetta de relatie met zijn zoon te verbreken. Uit compassie voor Elba besluit ze dat te doen.

Voor alle duidelijkheid: Van Genderen veranderde geen noot en herschreef geen letter van de libretto’s. De oorspronkelijke opera bleek zich uitstekend te lenen voor dit actuele verhaal. Voor de hervertelling van Verdi’s klassieker liet Van Genderen zich inspireren door het waargebeurde verhaal van Lili Elbe. Zij werd geboren als Einar Wegener en was in de jaren dertig van de vorige eeuw een van de eerste transvrouwen die een geslachtsveranderende operatie ondergingen. De film The Danish Girl uit 2015 bracht haar levensverhaal al op het witte doek, met de nieuwe interpretatie van La traviata vraagt de regisseur nu ook aandacht van operaliefhebbers voor Lili Elbe.

In de versie van Verdi sterft Violetta aan het einde van het verhaal aan een dodelijke ziekte; in de geactualiseerde variant sterft ze aan de complicaties van de operatie die haar het lichaam heeft gegeven dat bij haar past. Op haar sterfbed heeft ze de mensen om wie ze geeft om zich heen, inclusief Alfredo en zijn vader. Ook de laatste accepteert Violetta nu om wie ze werkelijk is. Van Genderen wilde van haar hoofdpersonage nadrukkelijk geen slachtoffer maken: ‘Ze sterft als degene die ze wilde zijn. Haar diepste wens is in vervulling gegaan.’

De operazangeres Francis van Broekhuizen verdedigt elke week op NPO Radio 4 de stelling dat de opera elk verhaal al eens heeft verteld, wanneer zij bij de actualiteit een operastuk kiest. De Nederlandse Reisopera heeft op een wel heel bijzondere manier laten zien dat Verdi’s La traviata een universeel verhaal vertelt over vechten tegen maatschappelijke weerstand en voor ruimte om te mogen zijn wie je werkelijk bent.

La traviata van Giuseppe Verdi, uitgevoerd door de Nederlandse Reisopera, gezien op 24 november 2021 in de Goudse Schouwburg.
Foto: Marco Borggreve © Nederlandse Reisopera

© 2009-2025 Uitgeverij Boom Amsterdam
ISSN 0167-9155

De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding) maar voor reproductie in welke vorm dan ook moet toestemming aan de uitgever worden gevraagd:

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (postbus 3060, 2130 KB, www.reprorecht.nl) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16, Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten, postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro).

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.