We zijn niet meer bang voor een boze God, maar voor het boze volk, zo stelt oud-commissaris van de Koning Jaap Smit in een interview in dit CDV-nummer. We doen namelijk alles om het volk te pleasen. ‘We gaan de straat op en zeggen: “Zeg maar wat u wilt, dan gaan wij dat voor u regelen.” Vervolgens worden mensen die dat moeten regelen, met de verdrongen realiteit van het keuzes maken geconfronteerd en blijkt dat wat het volk wenst helemaal niet kan. Maar ja, gaan we het volk dat vertellen? Dat is nogal een ongemakkelijke boodschap, dus we schuiven beslissingen op de lange baan. Of we laten welbewust dingen in de soep lopen, want daar wordt de roep om een sterke leider alleen maar groter van. Precies wat nu daadwerkelijk aan de hand is. Dit is niet het aanpakken van een crisis, maar zelf een crisissfeer creëren.’ (Zie ook de gratis artikelen.)
Dit interview had ook zomaar in het themadeel van het nummer kunnen staan, over de opmars van het populisme. Een antwoord op de vragen die het populisme oproept is geen overbodige luxe, omdat we ervan uit kunnen gaan dat deze partijen voorlopig nog wel zullen blijven. In het redactioneel ‘De wake-upcall van het populisme’ worden uit de opmars van het populisme vijf lessen getrokken die voor de christendemocratie relevant zijn. Daarna volgt een tiental bijdragen waarin diverse auteurs ingaan op aspecten van het populisme, zoals de noodzaak tot waakzaamheid, uiterst rechts in verschillende Europese landen, de gevolgen van populisme en populisme in de lokale politiek.
In het actualiteitskatern schrijft Lody van de Kamp over de gevolgen van de oorlog in het Midden-Oosten voor ons eigen land. In zijn bijdrage ‘Vrede zoeken in oorlogstijd’ doet hij een oproep geen groepen tegenover elkaar te zetten, maar ze naast elkaar te plaatsen, en met elkaar in gesprek te gaan. Zo’n dialoog tussen moslims, christenen en joden, Palestijnen en Israëliërs zou het CDA actief kunnen ondersteunen.
De politicologen Tom van der Meer en Marcel Hanegraaff hebben voor dit CDV-nummer een belangwekkend artikel geschreven over het onbenutte kiezerspotentieel van het CDA. Ze hebben onderzoek gedaan naar de stille aannames over de rol van religie als oorzaak van de structurele neergang van het CDA. De gedachte is vaak: ontkerkelijking zorgt voor het verval van het CDA. Het blijkt toch iets anders te zitten. Veel belangrijker dan ontkerkelijking is namelijk dat het CDA niet in staat is gebleken om gelovige kiezers aan zich te binden. ‘De electorale neergang van het CDA is primair het vertrek van christelijke stemmers naar seculiere partijen.’
Volgens Van der Meer en Hanegraaff heeft het CDA na het tijdperk-Balkenende de thema’s van politieke rivalen gekopieerd, zoals economie en veiligheid, en werd de partij daarmee inwisselbaar voor andere partijen: ‘Het lijkt een paradox dat het CDA vooral gelovige kiezers verloor aan vooral seculiere partijen. Toch is het minder verrassend wanneer we bedenken dat het CDA na 2010 tot tamelijk recent zich vooral profileerde langs seculiere thema’s.’ De focus van Bontenbal op waarden en normen zou weleens een kansrijke sleutel tot succes kunnen zijn; zowel christelijke als ongelovige kiezers kunnen zich met die agenda van het CDA identificeren.
Albert Rutten en Arjen Siegmann betogen in ‘Populistische politiek laat het volk in de kou staan’ dat de krapte op de arbeidsmarkt door het beoogde beleid eerder zal toenemen dan afnemen. Het is uiteraard zaak dat een klassieke volkspartij als het CDA de kiezers niet in de kou laat staan. Hiervoor is het bouwen aan de agenda van de verantwoordelijke samenleving van belang, waarin niet egotrippers de toon zetten, maar teamplayers. Opgezet door verantwoordelijke politici die, als het goed is, kiezers niet naar de mond praten, maar helpen om het goede te doen voor de samenleving.
Maar is het CDA bij tijd en wijle ook niet zelf vatbaar voor de populistische verleiding? In de rubriek ‘Dwars’ luidt de stelling: ‘Het CDA gaat te veel mee in het crisisframe rond migratie.’ Bart van Horck is het eens met deze stelling; hij vindt dat het CDA moet werken aan een eigen verhaal dat wél klopt. Bart van den Brink is het ermee oneens; volgens hem staat het CDA pal voor rechtsstatelijke normen en biedt het een hoopvol alternatief.