Dat patriottisme vele gezichten kent, blijkt uit deze CDV, waarin het onderwerp van diverse kanten wordt belicht. Naast pleidooien om in een tijd van verbrokkeling en verdeeldheid de noodzaak van eenheid te benadrukken, zijn er ook bijdragen die de andere kant belichten. Is Nederland niet altijd een open land geweest waarin diversiteit en besef van Europese inbedding in dienst staan van, en kleur geven aan, die nationale eenheid?
Trots zijn op ons land, daar is niets mis mee. Maar die trots gaat in Nederland als het goed is gepaard met een dosis bescheidenheid en relativeringsvermogen. Wij zullen geen ‘Holland First’ roepen, zoals president Trump dat over zijn eigen land roept. Alsof wij het beste land ter wereld zijn. Lees de interviews met Rowan Williams en Sybrand Buma erop na. Ons continent is zich er, als het goed is, van bewust dat het juist zijn kracht vindt in het besef afhankelijk geweest te zijn van anderen, zoals de Franse filosoof Rémi Brague laat zien. Aan Athene heeft Europa zijn cultuur te danken, aan Jeruzalem zijn religie. Dat besef van openheid heeft Europa gestempeld, en dat geldt voor ons land in het bijzonder.
Zo’n open houding biedt ruimte voor een omgang met traditie die niet beklemmend is. We kunnen leren van hen die ons zijn voorgegaan, van hun fouten én van hun moed. Iedereen zal zijn eigen voorgangers hebben die hem of haar inspireren. Kennis van onze geschiedenis is waardevol – maar het is geen geschiedenis zonder pijn, en geen traditie die gestold is en ongewijzigd moet worden doorgegeven. Het is een traditie die gepaard gaat met verantwoordelijkheid, omdat ze niet alleen iets van het verleden is, maar ook iets van de toekomst. Wat onze voorouders gisteren deden is vandaag traditie, maar wat wij vandaag voor het eerst doen kan morgen voor onze kinderen traditie zijn.
Patriottisme en Nederland hebben altijd een wat paradoxale verhouding gehad. Waar aan het eind van de achttiende eeuw de patriotten tegenover de prinsgezinden stonden, wordt nu ons koningshuis als een van de meest samenbindende elementen in ons land gezien.Tegelijk zijn het juist de Oranjes die de afgelopen decennia de warmste pleitbezorgers waren van de Europese zaak. En als we een keer goed trots zijn op ons land, is dat niet omdat wij ‘Holland First’ roepen, maar omdat Arjen Lubach in een hilarisch filmpje knap de draak steekt met dit protserige gedoe en daarmee alsnog de wereld verovert.
‘Mannen, gelooft niet dat ik een landverrader ben. Ik heb oprecht en vroom gehandeld, als een goede patriot, en zo zal ik sterven.’ Woorden van Johan van Oldenbarnevelt, vlak voordat de beul zijn wrede vonnis voltrok. Kennis ervan is noodzakelijk, net zoals we moeten weten van de Tweede Wereldoorlog en van Pim Fortuyn. Niet omdat we allemaal hetzelfde denken of ons door dezelfde gebeurtenissen laten inspireren. Wel omdat we open en eerlijk het gesprek moeten aangaan om zo samen een toekomst te vormen.
